بازدید دانشجویان گروه معماری از بنای تاریخی رادکان
پنج شنبه ۱۷ آبان ۱۴۰۳
نخستین نشست از سلسله نشستهای استانی اندیشه و تمدن ایران‌شهری از سوی وزارت راه و شهرسازی، توسط شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و دبیرخانه طرح اندیشه و تمدن ایران‌شهری با همکاری موسسه آموزش عالی اقبال لاهوری و اداره کل راه و شهرسازی استان خراسان رضوی، روز چهارشنبه مورخ 21 تیرماه در محل موسسه اقبال، با شرکت جمعی از مدیران شهری، استادان، دانشجویان و علاقه‌مندان موضوع، برگزار شد.
نشستهای استانی اندیشه و تمدن ایران‌شهری با هدف تسری جریان دوباره اندیشیدن و بازخوانی اندیشه ایران‌شهری در کشور، توجه جدی به تمدن و فرهنگ ایران و فراگیر نمودن آن در میان جمع گسترده‌ای از مخاطبان این جریان اعم از نهادهای غیردولتی، جامعه متخصصان و دانشگاهیان، مدیران و مسئولان، حرفه‌مندان و عموم مردم؛ پس از تهران، قزوین، اصفهان، یزد، تبریز، و گرگان، این بار در مشهد با موضوع "پرسش و آموختن از خرد ایران‌شهری" و با سخنرانی آقای دکتر سیدجواد طباطبایی به عنوان نشست اول شروع به کار کرد.
در آغاز نشست دکتر معززی، مسئول دبیرخانه طرح اندیشه و تمدن ایران‌شهری وزارت راه و شهرسازی به شرح این جریان فکری پرداختند و خاستگاه اصلی این جریان را سخنرانی مقام عالی وزارت راه و شهرسازی در تاریخ 4 اردیبهشت سال 1394به مناسبت روز معمار، در خانه گفتمان شهر و معماری تهران عنوان داشتند. دکتر معززی با اشاره به سه چالش اساسی شامل: چالش قابلیت زندگی، چالش حرکت و مساله جابه‌جایی درون شهری و برون شهری به ویژه در کلان‌‌شهرها و همچنین چالش مهم کالایی شدن که امروزه این نگاه انسان را تا حد کالا تقلیل داده است؛ آنها را مسائل و چالش‌های اساسی برشمرد که در سخنرانی جناب وزیر مورد تاکید قرار گرفته است.
مدیر اجرایی دبیرخانه طرح توسعه اندیشه ایران‌شهر بیان داشت که مقام عالی وزارت با باور بر این نکته که راه‌حل پاسخ به این چالش‌ها و رفع آنها، چاره‌جویی‌های موقتی و کوتاه مدت نمی‌باشد، بازخوانی اندیشه ایران‌شهری را مشتمل بر سه بخش بازخوانی هویتی، بازتعریف فرایندی و بازتعریف ساختاری، به عنوان یک جریان فکری کمکرسان برای پاسخگویی به این چالش‌ها پیشنهاد کرده‌اند.
وی همچنین برگزاری نشستهای استانی ایران‌شهری را به دلیل لزوم بهره‌مندی از کلیه عقاید، نظرات و نقدها به منظور تفهیم و تعمیق و توسعه این اندیشه مغتنم و ضروری برشمرد و کلیه صاحبنظران و دانشگاهیان را به مشارکت جدی در این گفتمان دعوت کرد.
پس از آن، سخنران نشست آقای دکتر طباطبایی به ایراد سخنرانی پرداختند.
فرازهایی از سخنرانی دکتر طباطبایی به شرح زیر است:
«از حدود 30 سال پیش بنده متوجه شدم که "ایران" یک مسئله است و بحران‌هایی در آن درحال تعمیق یافتن؛ لذا ضروری بود که این بحران‌ها شناسایی شوند. برای آنکه این بحران‌ها شناسایی شوند باید دانست که این بحران‌ها در "کجا" است. یعنی باید در ابتدا "ایران" را شناخت.
تا حدود 30 سال پیش کلمه ایران (ایران زمین) چندان به صورت پرکاربرد مورد استفاده قرار نمی‌گرفت چون خطر اطلاق صفت ملی‌گرایی به افراد وجود داشت. اما رفته رفته لازم دانستم که به تبیین بیشتر ایران بپردازم؛ لذا مقاله‌ای را که درمورد خواجه نظام‌الملک در سال 64 نوشته بودم که بعداً نیز به صورت کتاب درآمد؛ مجدداً دنبال کردم و توسعه دادم. در آن مقاله ذکر کرده بودم که رساله خواجه نظام‌الملک، خلاصه‌ای از اندیشه ایران‌شهری است. در آن مقاله بیان کرده بودم که ایران به خلاف سایر کشورهایی که به جهان اسلام پیوستند؛ نظام اندیشه‌ای خود را از ورای اسلام حفظ کرد و به دوره بعد از اسلام انتقال داد. این تداوم اندیشه ایران پیش از اسلام (اندیشه سیاسی ایران) در دوره اسلامی را من، " اندیشه ایران‌شهری" نامیدم.
البته لازم به ذکر است تا پیش از آن ایران‌شناسان مختلفی علت این موضوع و پایداری و تداوم ایران را "زبان" ایرانیان معرفی کرده بودند که به عقیده من اینکه زبان باعث تداوم و پایداری ایران شده است، یک مسئله است اما باید این را درنظر داشت که اگر زبان تنها زبان می‌بود و با خودش چیز اساسی‌تری را حمل نمی‌کرد نمی‌توانست موفقیتی به دست آورد و ممکن بود حتی همان زبان هم حفظ نمی‌شد. برهمین اساس به نظر من زبان حامل" فکر ایرانی و اندیشه ایران‌شهری" بوده است و در واقع این اندیشه ایران‌شهری بوده است که باعث تداوم و پایداری ایران شده است و البته زبان این اندیشه فارسی است.
اگرچه بعدها من نتیجه‌گیری دیگری نیز بیان کردم و آن اینکه اندیشه ایران‌شهری به سایر زبان‌های غیرعلمی و غیرملی دیگر نیز وارد شده و به آنها موضوعیت و اصالت بخشیده و آنها را تبدیل به زبان کرده است. در واقع آنها نیز بخشی از میراث بزرگ ایران‌شهری هستند که البته درحال حاضر به ایران سیاسی کنونی تعلق ندارد بلکه به ایران بزرگ فرهنگی تعلق دارد. لذا ایران فرهنگی بزرگ تنها به ایران کنونی با مرزهای سیاسی امروزی محدود نمی‌باشد.
در نتیجه بحث " اندیشه ایران‌شهری" این است که فرهنگ باستانی ایران در دوره اسلامی نیز تداوم یافته است و اگرچه اسلام در دوره اسلامی به ایران وارد شده است و مردمان این سرزمین نیز مسلمان شده‌اند اما "ایرانی" باقی مانده‌اند؛ به این معنا که هم زبان‌شان را و هم فرهنگی کاملاً متفاوت با آنچه امروزه تحت عنوان جهان اسلام می‌نامند؛ را حفظ کرده‌اند.»
دکتر طباطبایی در ادامه سخنرانی با بیان تجربه شخصی خود مبنی بر ادامه تحصیل در کشورهای اروپایی و امریکایی به این نکته اشاره کردند که کشورهای مختلف "دانشگاه‌های ملی" دارند و دانش‌آموخته‌های ما که در کشورهای دیگر تحصیل می‌کنند به این نکته توجه نمی‌کنند که دانش به ویژه در رشته‌های علوم انسانی جهانی نیست بلکه بسترهای فلسفی و تاریخی هر کشوری در آموزه‌های دانشگاهی آن کشور تأثیر می‌گذارد و در واقع تمدن و فرهنگ خاص آن کشور را انتقال می‌دهد. در نتیجه انتقال عین به عین آن و استفاده صرف آن آموزه‌ها در ایران به تنهایی کافی نخواهد بود.
وی با این مقدمه بر فقدان دانشگاه ملی در ایران اشاره کردند و توضیح دادند به دلیل آنکه موضوع دانشگاه‌های ما در ایران اساساً ملت ایران و کشور ایران نمی‌باشد، ما فاقد دانشگاه ملی در ایران هستیم.
سیدجواد طباطبایی ضرورت ایجاد دانشگاه ملی یعنی دانشگاهی که موضوع اصلی‌اش کشور و ملت ایران باشد را شناخت درستی از ایران برشمرد و اذعان داشت که البته ما آگاهی درستی از ایران نداریم.
ایشان در ادامه به تمایزات و مشخصه‌های ایران با سایر کشورها، تبیین دولت-ملت ایران، قدمت این مفاهیم در ایران پرداختند و سه مشخصه ملت، دولت و زبان را به عنوان مشخصه‌هایی از ایران برشمردند که از گذشته تاکنون وجود داشته است.
وی همچنین در خصوص شیوه تکوین و تداوم اندیشه و خرد ایران‌شهری و همچنین لوازم و ضمانت‌های تداوم آن برای بقا و استمرار ملت ایران همچون مفهوم یگانه‌ای با عناصر و مفردات متکثر، سخن گفت. و بر این نکته تاکید کردند که آنچه موجب شده است که ملت ایران و نام ایران همچون یک سرزمین فرهنگی ورای حوادث تاریخی و دگرگونی های باورها و عقاید باقی بماند، نصوصی است که از اندیشه ایران‌شهری برجاست.
در ادامه دکتر محمدحسین پاپلی یزدی به عنوان عضو پنل و طرف گفتگو، مباحثی را در زمینه لزوم توجه به شاخص‌ها و شناسه‌های اندیشه ایران‌شهری در میان گذارد و به توصیف نمونه‌هایی از هم‌زیستی و مسالمت میان اقوام و ادیان در شهرهای ایران پرداخت. آنگاه شماری از حاضران پرسش‌هایی را مطرح کردند و استادان حاضر در پنل به آنها پاسخ دادند.
مستندات کامل این نشست به زودی منتشر می‌شود و در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
